.: AİLENİZİN PSİKOLOJİK REHBER KİTABI :.
TERÖR MAĞDURLARINA PSİKOLOJİK YARDIM
Terörizmin amacı, toplumda güvensizlik, korku, panik ve dehşet duygusu yaratmaktır. Terör sonucunda kişiler hayatta kalabilmek için korku ve sakınma tepkisi geliştirirler. Yaşanmış bir terör olayının ardından yaşanan kaygı, korku, endişe kısa bir sürede büyür ve pek çok insanı etkiler.
Terör olaylarına doğrudan veya dolaylı olarak tanık olan her bireyde anksiyete ve stres tepkileri ortaya çıkar. Terör olayı ile direk karşı karşıya gelen insanlar kadar TV'den bu olayları seyredenlerde etkilenebilir. Korku, öfke, suçluluk, kaygı, umutsuzluk duyguları hissedilebilir. Bunların sonucunda kimseye güvenmeyen, herkesi suçlu gibi gören bir davranış ortaya çıkabilir. Kişi yaşadığı olayı tekrar tekrar canlı gibi defalarca yaşayabilir. O olayı hatırlatan en ufak bir şey kişiyi yeniden o ana götürebilir. Zihnimiz hep o olayla meşgul olduğundan dikkatimizi yoğunlaştırmakta zorluk yaşayabiliriz. Öncelikle bedensel tepkiler ortaya çıkar. Uykusuzluk, çok uyuma, kâbuslar, iştahsızlık gibi. Huzursuzluk, güvensizlik, reddedilmişlik hissi, suçluluk duyguları, her şeyi kontrol altında tutma isteği, çevremize ve olaylara karşı duyarsızlaşma, içine kapanma davranışları ortaya çıkabilir. Çoğumuz bu tepkilerden kısa sürede ve büyük oranda kurtulabiliriz.
Terörün yıkıcı etkilerinden kurtulabilmek için yapılması gerekenler:
Olumlu düşünmeye çalışın
Kendinize zaman tanıyın
Duygularınızda iniş çıkışların olmasını doğal karşılayın.
Olayları yaşayan kişilerle duygularınızı paylaşın
Gündelik işlerinizi sürdürün.
Medyada olayın tekrar tekrar gösterilmesini izlememeye çalışın
Sıkıntılarınız devam ediyorsa bir psikologdan yardım isteyin.
TERÖR OLAYLARI ÇOCUKLARI NASIL ETKİLER
Çocuğun yaşına ve kişisel özelliklerine göre etkiler farklılık gösterebilir. Çocuklar ya içe kapanır sessiz kalırlar ya da hırçınlaşırlar. Çocuklar yaşadıkları acı veren olayları oyunlarında dile getirebilirler. Ailelerine karşı ayrılık korkusu yaşadıklarından onlara aşırı yapışma ve bağımlılık davranışları gösterirler. Kâbuslar, uyku sorunları yaşarlar. Uykuda konuştukları, ağladıkları görülür. Yalnız kalamaz ve uyuyamazlar. Yaşlarına uymayan bebeksi davranışlar gösterebilirler. Yatak ıslatma, parmak emme gibi.
Okul çağındaki çocuklar terörü anlayabilirler. Ailelerine ve yakınlarını da bir şeyler olabilir korkusuyla okul başarıları düşebilir. Çocukların yaşadıkları kaygılar fiziksel şikâyetlere dönüşebilir. Baş veya karın ağrısı, iştahsızlık, daha önce sevdikleri şeylere ve çevrelerine ilgisizlik gösterebilirler. Dünyaya ve insanlara güven sorunları yaşayabilirler.
Terörden Etkilenen Çocuklar İçin Ailelerin ve Öğretmenlerin Yapabilecekleri:
Güven Duygularını Onarma Yoluna Gidin
Terörden yetişkinlerden daha fazla çocuklar etkilenirler. Terör saldırılarında kişisel yaşanan korku hızlı bir biçimde yayılır. Toplumsal boyuta ulaşır.
Güvenli Bir Ortam Yaratın
Bu tür olaylar korkuyu pekiştirir. Çocuklar hem kendileri için hem de aileleri için korkarlar. Atacağınız ilk adım çocuğunuzun kendini güvende hissetmesini sağlamaktır. Böyle durumlarda onları yalnız bırakmayın, hayatın devam ettiğini anlatın.
Duygusal Destek Verin
Çocukların rahatlıkla soru sormalarını sağlayın. Onların kafasındaki düşünceleri sizinle paylaşmaları onları rahatlatacaktır. Bu düşüncelerin sizde de olduğunu onlarla rahatlıkla paylaşabilirsiniz. Onlarla konuşun ve onları konuşturun. Böyle durumlarda çocuklar bazen konuşmama yolunu seçebilirler. Eğer konuşmazlarsa onların kafalarındaki korku, kaygı ve endişeleri öğrenemezsiniz. Bazı çocuklar bir süre sonra konuşup soru sormaya başlayacaklardır. Onlara bir zaman tanıyabilirsiniz. Olaylara tanık olmuş bir çocuk olaylarla ilgili yanlış varsayımlarda bulunabilir. Hatta olan olayları "ben gece geç yattığım için Tanrı beni cezalandırdı" sanabilir. Ya da yemeğimi yemediğim, yaramazlık yaptığım, yatağımı ıslattığım için bu olayları yaşadım. Bunlar bana bir ihtar olarak oldu diye düşünebilir. Ya da benim günahlarım vardı. Ben günahkâr olduğum için cezalandırıldım diye düşünüyor olabilir. Bu tür yanlış varsayımlar çocuğun korkusunun büyümesine ve başa çıkamayacağı hale gelmesine yol açabilir. Çocuğun yaşadığı, tanık olduğu olayları ve bu olaylardan dolayı ortaya çıkmış düşüncelerini ona açıklarken onun yaşını göz önünde bulundurun. Artık güvende olduğunun ve sizin onun yanında olacağınızın güvencesini verin.
Olayla İlgili Konuşmaktan Kaçınmayın
Olayı kapatmaya, konuyu değiştirmeye çalışmayın. Böyle bir olayı yaşayan çocuk olayı hemen zihninden atamayabilir. Çocuklarınıza açık, dürüst ve anlaşılır olarak yaklaşın, yalan söylemeyin. Olayları anlatırken örnekler gösterebilirsiniz. Kendi çocukluğunuzdan çocukluğunuzda yaşadığınız korkulardan bahsedebilirsiniz. Olayları çocuk gözünden görmeye çalışın. Çocuğun bakış açısı sizi doğru yöne yönlendirecektir.
Çocuklar olaylarla ilgili sizin ve pek çok kişinin konuşmalarına tanık olmuş olabilirler. Özellikle olan bitenle ilgili yorumları TV'den izlemiş olabilirler. TV'de konu ile ilgili yorum yapan spiker çocuğun kafasını daha fazla karıştırmış olabilir. Bunu öğrenmek için onlarla konuşun, sorular sorun ve onlarında size sorular sormasına izin verin. Bu yöntemi okulda da öğretmenine önerin.
O Anda Sizinde Korktuğunuzu Çocuğunuzla Paylaşın
Çocuğunuza olanlardan sizinde korktuğunu söyleyin. Ama ona bu korkularla nasıl baş edilmesi gerektiğini bildiğinizi anlatın. Hatta bildiklerinizi ona da öğretebileceğinizi söyleyin.
Çocuğunuzun TV'de Konu ile İlgili Seyredeceği Şeyleri Kontrol Edin
Bazı öfkeli konuşmacılar, yine daha büyük bir saldırıya geçeceğiz gibi konuşmalar sakinleşmiş olan çocuğu paniğe sokabilir. Çocuğun TV'de olayın görüntülerini tekrar tekrar izlemesi, sakıncalıdır. 6 yaş ve altındaki çocuklar TV'de değişik kanallarda olay görüntülerini tekrar tekrar izlediklerinde sürekli böyle olayların olmaya devam ettiğini sanabilirler. Uygun bir TV kanalından görüntüleri birlikte izleyip, ona konu ile ilgili bilgiler verebilirsiniz.
Biran Önce Evde Normal Yaşantıya Geçin
Onun görebileceği şekilde yüksek sesle ağlamak, hep o konuyu konuşmak onun kafasını karıştırabilecektir. Evde eski yaşam düzenine ne kadar çabuk dönerseniz, çocuk olayların bittiğini o kadar hızla anlayacak ve rahatlayacaktır.
Bazı Çocuklara Daha Fazla Vakit Ayırmanız Gerekir
Yaşları veya olaya birebir tanıklıkları, olayda yaralanmış olmaları, yakınlarını gözlerinin önünde kaybetmiş olmaları veya yakınlarını çok kötü acılar içinde görmüş olmaları onlarla daha fazla vakit geçirmenizi gerektirecektir. Ayrıca çok yakın oldukları kişileri kaybeden çocuklar için çok çok özel terapiler ve uzun kontroller gerekebilecektir.
Terör Olayını Yaşayan Çocuklarda Stres Tepkileri
Bu olaylara tanık olan çocuklarda kaygı, korku, üzüntü, dürtüsellik, dikkat ve uyku sorunları, saldırganlık gibi tepkiler gözlemlemek mümkündür. Bazı tepkileri halletmekte zaman size yardımcı olacaktır.
Ailelerin Olaylarla Baş Edebilme Yöntemi
Sizin olaylarla baş edebilme biçiminiz çok önemlidir. Çocuklar sizin olayları ne şekilde çözümlediğinize bakacaklar. Sizi izleyecek olayları anlamaya çalışacaklar. Sizi örnek alacaklardır. Sizin sözlerinizle davranışlarınızın birbirine uygun olup olmadığını kontrol edecekler. Siz onlara her şeyin yolunda olduğunu söyleyip gizli gizli ağlarsanız, çocuk korkabilecektir. Ama siz bunları atlatmak için zamana ihtiyacınız olduğunu söyleyip, rahatça ağlayabilirseniz o bunu anlayacaktır. Sizi rahatsız eden şeyle ilgili konuşun çekinmeyin. Çocuklar için böyle duyguları yalnız kendilerinin yaşamadığını anlamak onları rahatlatacaktır.
Profesyonel Yardım Almaktan Kaçınmayın
Sizin ona yeterli olmadığınızı fark ederseniz vakit geçirmeden yardım almaktan kaçınmayın. Bazı tepkilerin hemen halledilmesi gerekir. Örneğin; uykusuzluk, kâbuslar, istediklerini ağlayarak yaptırmak gibi davranışlar kalıcı hale gelebilir. Özellikle okul başarısı düştü ise bu durumu fark ettiğinizde hiç vakit geçirmeden profesyonel yardımı devreye sokun.
TERÖR OLAYLARINDA ERGENLİK DÖNEMİNDEKİ ÇOCUKLARA YAKLAŞIM
Ailenizle ve Sevdiklerinizle Daha Çok Zaman Geçirilmeli
Üzüntü verici olaylar hakkında birbirinizle konuşmak yararlı olacaktır. Aile bireyleri bir bütündür. Birlikte olmak güç verir. Böyle anlarda aile desteği yaraları sarmakta çok etkilidir. Yaşamınızda size daha önce zor anlarında nelerin, kimlerin, nasıl yardımcı olduğunu düşünmeli ve bu olayda da bunları kullanıp kullanamayacağını gözden geçirmelisiniz. Ailenizde üzüntü içinde olan kişilere destek vermeli. Onları konuşturarak yalnız olmadıklarını hissettirmelisiniz. Yaşamınızda sizin için önemli olan şeyleri, insanları, anları düşünmelisiniz.
Olayları TV'den veya Basından Tekrar Tekrar İzlettirmemeye Çalışmalı
Tekrar izlemek her defasında yeniden sarsılmalara neden olacaktır.
Bu Yaşananlar Gencin Hala Güvende Olmadığını Göstermez
Ev ve okul güvenli yerlerdir. Pek çok dostunuz, aileniz, arkadaşlarınız, yakınlarınız size destek olabilir. Uzman kişilerde size destek verebilir.
Korku ve sıkıntı devam ediyorsa, bu durum sadece size has değil, pek çok kişide aynı sıkıntı ve korkuları yaşıyor. Bunların ortadan kalması için kendinize zaman vermelisiniz. Kendinizi üzüntü, korku, karmaşa, kızgınlık içinde bulabilirsiniz. Bu normal çünkü sizinle birlikte pek çok kişi bu duyguları yaşıyor. Zaman geçtikçe bu duygular gittikçe azalacak ve normal yaşama döneceksiniz.
Öfke ve Haksızlık Duyguları Yaşayabilirsiniz
Gençler genellikle bu durum neden benim başıma geldi diye öfke ve haksızlık duyguları içinde girebilir ancak bu durumu bir ceza gibi düşünmemelidirler.
Dikkat ve Konsantrasyon Bozulmuş Olabilir
Bu durum okul başarınızı olumsuz etkileyebilir. Kendinizi bu olayları düşünüp ağlarken bulabilir ve uykuya dalmakta zorluk çekebilirsiniz. Tüm bunlar geçicidir.
Yardım İstemekten Çekinmeyin
Sıkıntı ve kaygılarının taşıyabileceğinden fazla olduğunu hissettiğinizde önce aileden, arkadaşlarınızdan yardım isteyebilirsiniz. Sıkıntılarınızı utanmadan onlarla paylaşmalı, konuşmalısınız. Sıkıntılı olmak bir acizlik ifadesi değildir. Çocuklar korkar, ağlar bir fikri doğru değildir. Büyüklerde ağlayabilir, korkar ve endişelenebilirler. Endişe ve korku doğal duygulardır. Yapılması gereken bu duygular uzun süre devam ederse onlardan kurtulma yoluna gitmektir. Buna karar vermek, istemek, başarmak ilk adımdır.