2
1

2
1


2
ÇOCUK PSİKOLOJİSİ SORUNLARI
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1


2
1

2
GENÇLİK PSİKOLOJİSİ SORUNLARI
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1

2
1


2
1

2

BEYOĞLU BELEDİYESİ İLE BİRLİKTE GERÇEKLEŞTİRDİĞİMİZ MUTLU AİLELER MUTLU ÇOCUKLAR SEMİNERLERİMİZİ TAMAMLADIK.
1

2
1

 

.: Kitap :. 

Disleksi ve Diğer Öğrenme Zorlukları

2.5. Dil

Ayşe, klinikte ilk defa 1 yıl önce, sekiz yaşındayken görüldü. Öğretmeni raporunda onun sınıftakilerken daha "yavaş" göründüğünü yazmıştı. Ayşe'nin sınıfta ne olup bittiğini anlamadığını ve rutinde en küçük bir değişiklik yapıldığında aklının karıştığını gözlemlemişti. Fikirlerini ve deneyimlerini geliştirmekte zorluk çekiyordu. Okuması, hecelemesi ve yazması sınıftaki diğerlerinden daha arkadaydı.
Bir psikologun (incelenmesi Ayşe'nin düşünsel zekâsının normal olduğunu fakat kavramada güçlükleri olduğunu ortaya çıkarmıştı. Okuması, hecelemesi ve yazması iki yıldan daha fazla bir gecikme gösteriyordu. Bir doktor onun problemleriyle ilgili hiçbir anormallik bulamadı. İşitmesi incelendi ve normal bulundu.
Ayşe bir konuşma terapistine gönderildi. Ayşe'nin kavramasının kendi yaşından iki yıldan fazla geri olduğunu ve dili anlamakta büyük güçlükleri olduğunu ortaya çıkardı. Örneğin birbirine benzeyen içinde, üstünde, altında gibi edatları anlıyordu fakat yanında, arkasında ve çevresinde gibilerini anlamıyordu. Geçmiş ve şimdiki zamanı da karıştırıyordu. Konuşma terapisti Ayşe'ye yardım etmenin yollarını ailesi ve öğretmeniyle konuştu. Onu haftada bir kez konuşma dersi için görmeye başladı. Şimdi, on aylık bir yardımdan sonra Ayşe dilinde, kavramasında ve okul becerilerinde büyük gelişme gösterdi.
Dil belirli öğrenme zorluklarında merkez bir rol oynar. Okuma, yazılı dili çözebilmeyi, heceleme ve yazma konuşulan dili çözebilmeyi gerektirir Aritmetik, sayılar içeren problemleri çözebilmek için kullanılan kelimeleri anlamayı, yani dil becerilerini gerektirir.
Bu bölüm konuşma ve dil bozukluklarını inceler. Bunlar dili anlamayı (çabuk kavranan dil şeklinde tanımlanır) ve dili kullanmayı (anlamlı dil şeklinde tanımlanır) içerir. Konuşmanın da buna eklenmesi gerekebilir. (konuşulan kelimenin netlik ve ifade düzgünlüğü ile ilgilidir.)

Dil Nasıl İncelenir

Kendisinde dil zorlukları olduğundan şüphelenilen çocuk bir konuşma terapisti (bazen konuşma patolojisi de denir) tarafından incelenmesi gerekir. Böyle bir inceleme hem resmi olmayan bir gözlemi hem de standart testleri gerektirir. Bunlar konuşmayı, dilin anlamlılığını ve çabuk kavramasını değerlendirmek için yapılır. Konuşma terapisti çocuğun bu alanlardaki gelişiminin derecesini ortaya çıkarmanın yanında, bu zorlukların doğasını da bulabilir. Konuşma veya dil gelişmeleri olan her çocuğun işitmesinde incelenmesi iyi olur çünkü işitmede bozukluk bu gibi gelişmelerin en yaygın sebebidir.

Okul Yıllarında Normal Dil Gelişimi
Birçok aile çocukluğun ilk yıllarında ne kadar dil öğrenildiğinin farkındadır ama bazıları okul yıllarında ne kadar dil gelişimi olduğunu değerlendiremezler. Bu gelişme çocuğun okulun akademik ve sosyal yönleriyle ne derece başa çıkabildiğine göre değişir ve kritik bir durumdadır.
Okul yıllarında çocuklar sözlüklerini yavaş yavaş genişletirler. Aynı zamanda daha karışık olan dilin kullanılması, biçimi ve onunla uğraşmayı da geliştirirler.
Okula başladıklarında, zaten basit dil becerilerine sahiptirler fakat bunlar analitik olmak yerine daha çok otomatiktir. Yedi -sekiz yaşlarında, çoğu çocuk somut düşünceden daha kavramsal düşünceye geçer (sözdizimsel/paradikmatik yer değiştirme) örneğin küçük bir çocuğa bir kol saatiyle duvar saati arasındaki benzerliği sorarsanız, ikisinin de saati söylediğini daha kavramlı düşündüğünü göstererek söyler.
Çocuk geliştikçe daha karışık söz dizilerini anlar. Örneğin "parayı vermeden önce, kaç para tuttuğunu öğren" demenin "önce kaç para tuttuğunu sor, daha sonra parayı ver" demekle aynı şey olduğunu anlar.
Başka bir değişiklik de her gün kullanmadığımız dil stillerini kullanmayı bilmeyi gerektiren, literatürü kullanma becerisinde olur. Örneğin bir konuşmada birisi "Hava kararınca, eve gitti " şeklinde yazılabilir. Çocuklar geliştikçe literatür dilini anlayabilir ve kullanabilirler. Bu okulda başarılı olmak için önemlidir.
Okul yıllarında oluşan değişikliklerin önemli bir yanı da metalinguistik becerilerin gelişimidir. Bunlar analiz etme ve dil üzerine eğilme becerisidir. Bu çocuğun metaforları, deneyimleri, bilmeceleri, sözcük oyunları, şakaları ve birçok diğer dilbilimle ilgili olayları ve nüansları anlama becerisi açısından çok önemlidir. Bunların anlaşılması akademik gelişim kadar sosyal gelişim açısından da önemlidir.

Dilin Öğeleri
Bir çocuk bir soruya cevap vereceği zaman birkaç şey olur. Birincisi sorulan şeye dikkat toplamalıdır (dikkat). Her sesi duymalıdır (duyma) ve değişik sesleri ayırabilmelidir (işitsel ayırım). Eğer bir kelime biliniyorsa beyin hatırlanan sözcüklerin bir listesini çıkaracaktır. Bu gelişme sözcükleri ve anlamlarını saklama ve geri çağırma (dil hafızası)becerisini gerektirir.
Dili anlamak, sadece kelimeleri çözmek demek değildir. Sözcüklerin kelime içine yerleştiriliş şekilleri, onların anlamları konusunda büyük ipuçları verir, yani cümlelerin anlamlarını anlamak için beyinin gramer yapılarını analiz etmek için bir tur atması gerekir. Bilinmeyen kelimelerin anlaşılmadan önce benzer bölümlerine ayırması (bölünme) gerekir.
İletişimi anlamak, kelimeleri ve cümleleri anlamaktan daha fazla bir şeydir. Bir konuşma dinlediğimizde her sözcük sesine dikkat etmeden de ne söylendiğini kavrayabiliriz.
İpuçlarından, kelimelerin nasıl konulduğundan ve konuşanın ses tonu gibi şeylerden bir anlam çıkarabiliriz. Bu beceri, anlamanın önemli bir bölümüdür(metalinguistik bilinç).
Konuşulan kelime bir kez anlaşıldıktan sonra anlamlı dil üretmenin karışık gelişimi başlatılmalıdır. Cevap planlandıktan sonra, kelimeler semantik sistemden geri çağrılmalı ve söz dizim becerilerinin yardımıyla yerleştirilmelidir. Kelime seslerinin, kelimeler ve cümleler yapmak için karıştırılması (Karıştırma) gerekir.
Bunlar dilde gerekli olan birkaç basamaktır. Çocukların bu basamaklardan biri yada birkaçıyla ilgili sorunları olabilir. Bu da çocuğun zorluklarının anlaşılmasını karışık hale getirir. Dil zorluklarını sınıflandırmak için yapılacak her türlü teşebbüs bir basitleştirme olmalıdır.

Dil Zorlukları Çeşitleri
Konuşma ve dildeki zorlukların birçok çeşidi olmasına rağmen belirli öğrenme zorluklarıyla ilgisi olan üç tane çeşidi vardır. Bunlar anlamlı dil zorluğu dil zorluğu, çabuk kavranan dil (kavrama) zorluğu ve kelimesel dyspraxiadır.

Anlamlı Dil Zorluğu
Bu en yaygın dil zorluğudur. Dil gelişimi basamaklarının bloklarının çeşitliliğine bağlı olabilir.
Tipik olarak, çocuğun konuşması yaşına göre gelişmemiş ve nesneleri anlamlandırmakta zorluk çekiyor olabilir. Cümlelerden kelimeleri atıyor ve kelimelerin sıralanışını karıştırıyor olabilir. Yazı dili de bu bozuklukları gösterecektir.(Figür 23)
Figür 23- Anlamlı dil zorluğu olan çocuklar bu yüzden kendilerini geliştiremezler ve utangaç ve içine kapanık olabilirler. Bazıları bu engellemeden dolayı sinirli olabilirler.
Anlamlı dil zorlukları genellikle okuma zorluklarıyla birliktedir. Anlamlı dil gecikmesi olduğundan şüphelenilen çocuğun bir konuşma terapisti tarafından incelenmesi iyi olur. Terapist çocuğun anlamlı ve çabuk kavranan dilini test edecektir. Çocuğun evde kendiliğinden konuşmasıyla ilgili bir örnekte isteyebilir. Ailelerden çocuğun günlük yaşamda yaptığı konuşmaları kaydetmeleri istenebilir. Konuşma terapisti çocuğun zorluklarını bir kere analiz ettikten ve dilinin bir portresini çıkardıktan sonra, çocuğa yardım etmek için bir plan yapabilir. Birçok terapist çocuğu düzenli olarak görmek isteyecektir. Bu genellikle haftada bir yada onbeşgünde bir olabilir. Terapist çocuğun ihtiyaçlarına tam verebilecek bir program hazırlar. Bu genellikle çocuğun isimlendirdiği ve hakkında konuştuğu objeleri ve onların resimlerini göstererek olur. Belirli kelimeleri ve gramer yapılarını içeren oyunlar ve egzersizler çalışılır ve cümle düzenlemesi üzerine eğitim verilir. Yardımın nasıl yapılacağı çocuğun zorluklarına bağlıdır.

Aileler Nasıl Yardım Edebilir
Konuşma terapisti evde ne yapacağınızı söyler. Genellikle size bir iki top yada kâğıtlar verecektir ve bunlarda oyunlar aktiviteler bulunur. Bunlar eğlence ve ödüllendirmeyle yapılmalıdır. Çocuğun öğrendiklerini günlük konuşmalara aktarması konusunda onu yüreklendirmeniz de söylenecektir. Çocuğunuzun öğrendiği dil yapılarını ona bir örnek olmak için kendi konuşmalarınızda kullanmaya çalışın.

Çabuk Kavranılan Dil (kavrama) Zorlukları
Okul yaşındaki çocukta, konuşmadaki zorluklar kolayca atlanabilir. Aileler çocuğun ne kadar anlamadığını, anlayamazlar, çünkü o düşünsel ipuçlarını kullanır. Ondan istenenden bir sonuç çıkartmak için evde yardımcı sözcükleri kullanabilir. Çoğu aile bir şey anlatırken ne kadar yüz ifadesi ve el hareketi kullandıklarının farkında değildir. Okulda çocuk bu ipuçlarını arkadaşlarından alabilir.
Bu bölümün başında anlatılan Ayşe gibi zorlukları olan çocuklar, yaramazlıkla ve itaatsizlikle suçlanabilir. Aynı zamanda zekâ yoksunluğuyla da suçlanabilirler. Fakat konuşma, zekânın sadece bir yönüdür ve normal zekâdaki çocuklar dili konuşmak konusunda zorluklar çekebilirler. Okul yaşındaki çocuklar da çabuk kavranan dil gecikmeleri olduğunun tipik bir örneği, onların onlara söylenenleri anlamamsı yada yanlış yorumlamasıdır. Zorlukları belli kelimelere, kelime sınıflarına yada gramer yapılarına bağlı olabilir. Çabuk kavranan dil gelişmesi olan çocuklar zorluklarına rağmen sosyal olabilirler. Yine de bazen çok utangaç ve arkadaşlarının yanında az konuşuyor olabilirler. Bazıları uzakta durur ve içine kapanık olur. Bu karakteristik durumlar dil bozukluklarıyla alakalıdır ve bunların çözümü halinde ortadan kalkarlar. Çabuk kavranan dil gecikmesi olduğundan şüphelenilen çocukların bir konuşma terapisti tarafından incelenmesi gerekir. Buna ek olarak işitmeleri de test edilmelidir. Bir doktor tarafından da incelenmelidir çünkü çabuk kavranan dil gecikmesiyle ilgili bir takım tıbbi durumlar olabilir.
Konuşma terapisti çocuğun dili daha iyi konuşması için bir program yapacaktır. Kelimelerin anlamlarını ve gramer yapılarını öğretecek yollar bulacaktır.

Aileler Nasıl Yardım Edebilir
Aileler konuşma terapistinin yaptığı çalışmayı izlemelidirler. Evde yapacaklarınız konusunda size bilgi verecektir. Ailelerin çocuklarının dili anlamasını değişik yollarla geliştirebilecek şansları vardır.
Çocuğunuzla konuşurken daima yavaş ve açıkça konuşun ve her cümleden sonra durun. Kesin olarak anladığından emin olun eğer gerekirse söylediklerinizi tekrar edin. Eğer çocuğunuz sizi anlamazsa el hareketleri kullanmanız gerebilir, eğer gerekirse size bunu konuşma terapisti söyleyecektir. Çocuğunuzun sınıfta ön sıralarda oturmasını sağlayın. Öğretmene çocuğunuzun problemini anlatın. Eğer konuşma terapistiniz de bunu yaparsa daha iyi olur. Bunun yapılması önemlidir çünkü böylelikle çocuğunuzun söylenenleri anlamadığı zaman yaramazlıkla suçlanmasını önler ve çocuğun ders programına konuşma terapistinin öğrettiklerini de eklemesini sağlar. Çocuğunuzun bir şeyi anlamadığında öğretmene sorması için yüreklendirin.

Kelimesel Dyspraxia
Kelimesel dyspraxia, dilden çok bir konuşma bozukluğudur. Bu durumda konuşma için gerekli olan hareket serilerini yapmakta zorluk çekilir. Göğüste, ses tellerinde, gırtlakta tek bir bozukluk yoktur. Problem bunların beyin tarafından kontrol edilmesindedir. Konuşma çocukların yapması gereken en virtüözce harekettir. Göğüsün, diyaframın, ses tellerinin, dilin, damağın ve dudakların hareketlerini düzenlemek için gereken teknik ustalık bir gitaristin müzik yapmasına benzer. Dyspraxia 'sı olan bir çocuk tek başına belirli sesleri yapabilir fakat konuşmayı açık bir şekilde koordine etmesi istendiğinde zorluk çeker.
Sakarlığın sebeplerinden biri farklı amaca yönelik hareket dypraxiasıdır. Bunu 11. bölümde anlatacağım. Kelimesel Dyspraxia olan çocuklar zayıf koordinasyondan ileri gelen tükürüğünü tutma zorluğu çekebilir. Bu genellikle yaşla birlikte geçer. Dyspraxia 'sı olan çocukların dili iyidir fakat konuşması kötüdür. Sakar bir ağız yüzünden, seslerin atılmasından dolayı kelimelerin anlaşılması zorlaşır. Dil zorlukları dyspraxia 'yla iç içe olup, olayı daha karışık hale sokabilir.
Eğer konuşma terapisti kelimesel dyspraxia olduğunu tespit ederse, çocuğun konuşmasının netliğini düzeltmek için konuşma dersleri verebilir. Bu genellikle önce sesler, daha sonra kelimeler ve paragraflar üzerinde çalışmayı içerir.
Genellikle kelimesel dyspraxia 'sı olan çocuklar konuşmalarının ne kadar bozuk olduğunu anlayamazlar. Bazen onlara geçmişteki konuşmalarını dinletmek, sesini kaydetmek yararlı olabilir. Bazen çocuklara ağız hareketleri aynada gösterilerek yardım edilebilir.

Aileler Nasıl Yardım Edebilir
Aileler çocuklarının egzersizlere evde de devam etmelerini sağlayabilirler. Konuşma terapisti size bunu nasıl yapacağınızı söyleyecektir. Aktiviteler çocuk için eğlenceli ve ödüllü olmalıdır. Aileler çocuklarının öğrendiği konuşmasını günlük iletişimde kullanmasına yardım edebilirler. Bu başta çocuk için zor olabilir ve konuşma terapisti onunla ne zaman ve nasıl yavaşça ve net olarak konuşacağınız konusunda size rehberlik edecektir.

 

kitap indeksi












 
Mart 2024
  Pzt     Sal     Çrş     Prş     Cum     Cts     Pzr  
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31


YETİŞKİN PSİKOLOJİSİ SORUNLARI





































İŞ YAŞAMI PSİKOLOJİSİ SORUNLARI








CİNSELLİK




















 
 

Sitedeki tüm yazılar Uzman Psikolog Alanur Özalp'e aittir. Tüm hakları saklıdır. İzin almadan kullanılamaz.